Zabezpieczenie roszczenia frankowego nie zawsze po myśli kredytobiorców

Z zabezpieczeniem roszczenia mamy do czynienia w ostatnim czasie szczególnie często w sprawach, które łączą wielu Polaków, choć nie tylko, i dotyczą kredytów frankowych powszechnie zawieranych w latach 2002 - 2009. Zabezpieczanie roszczeń z pewnością ułatwił kredytobiorcom czerwcowy wyrok TSUE, zgodnie z którym jeśli zastosowanie zabezpieczenia jest konieczne dla skuteczności orzeczenia, wówczas takie zabezpieczenie powinno być udzielone. Oczywiście, interpretacje tego wyroku mogą być różne w zależności od strony, za którą się opowiadamy. Jak wygląda aktualnie zabezpieczenie roszczenia frankowego?

Sądy oddalają wnioski o zabezpieczenie roszczenia frankowego

Udzielenie zabezpieczenia roszczenia kredytobiorcy przeciwko Bankowi z tytułu kredytu we frankach może stanowić cenną ochronę kredytobiorcy w trakcie procesu. I to cenną w sensie dosłownym i ekonomicznym, ponieważ zabezpieczenie w takich przypadkach polega najczęściej na wstrzymaniu obowiązku spłaty rat wynikających z umowy na czas trwania postępowania. Jest to często oddech od spłaty wieloletniego kredytu, którego umowę tzw. frankowicz podważa w sporze z Bankiem. To dlaczego sądy oddalają wnioski kredytobiorców o udzielenie zabezpieczenia ich roszczenia?

Podstawy uzyskania zabezpieczenia w postaci wstrzymania spłaty rat kredytu

Mogą się rozczarować kredytobiorcy, którzy zbyt pewnie podejdą do wniosku o udzielenie zabezpieczenia w sytuacji, w której nie wykażą podstaw udzielenia zabezpieczenia określonych przepisami postępowania cywilnego. Zgodnie bowiem z treścią art. 730 (1) § 1 k.p.c. strona może żądać udzielenia zabezpieczenia, jeżeli uprawdopodobni roszczenie oraz interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia. Wedle natomiast § 2 art. 730 (1) k.p.c. interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia istnieje wtedy, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie. Przy czym obie przesłanki muszą być tutaj spełnione kumulatywnie. 

O ile w większości przypadków sądy podzielają argumentację kredytobiorców co do występowania w umowach kredytów frankowych klauzul niedozwolonych czym wypełniają przesłankę dotyczącą uprawdopodobnienia roszczenia, o tyle najczęstszą przyczyną oddalania wniosków kredytobiorców o wstrzymanie płatności rat kredytu jest brak wykazania interesu prawnego albo właściwiej inne rozumienia pojęcia. Co się bowiem kryje pod pojęciem interesu prawnego, o którym mowa w art. 730 (1) § 2 k.p.c. ? 

Interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia według kredytobiorcy

Najczęściej uzasadnieniem dla wniosku kredytobiorcy o udzielenie przez sąd zabezpieczenia poprzez zawieszenie płatności rat jest powołanie się na to, że przecież umowa i tak zostanie unieważniona, więc po co generować kolejne koszty związane ze spłatą rat. Kredytobiorca wówczas musiałby albo rozszerzać swoje powództwo, co nie jest bezpłatne, albo wystąpić z nowym roszczeniem, co również wiąże się z kosztami. Ponadto, koronnym argumentem kredytobiorcy jest także okoliczność, że spłacił on już kapitał kredytu, a dalsze spłacanie rat kredytu z ich strony doprowadzi do niezasadnego ich obciążenia i bezpodstawnego wzbogacenia po stronie Banku, bezzasadnie zwiększając skalę rozliczeń koniecznych w przypadku stwierdzenia nieważności umowy. 

Interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia przez zaprzestanie płacenia rat na czas trwania postępowania według sądów

Jak wspomniano wyżej, to właśnie brak wykazania przesłanki w postaci istnienia interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia roszczenia kredytobiorcy poprzez zawieszenie spłaty rat kredytu do czasu prawomocnego zakończenia sprawy jest główną przyczyną oddalania przez sądy wniosków kredytobiorców. 

Zabezpieczenie powództwa jest procesową formą tymczasowej ochrony prawnej i spełnia pomocniczą rolę w stosunku do postępowania rozpoznawczego. Jego celem jest zapewnienie efektywności orzeczenia wydanego w postępowaniu sądowym, w którym wierzyciel ma dochodzić swego roszczenia, jednakże bez przesądzania o kształcie przyszłego rozstrzygnięcia w sprawie. O istnieniu podstawy zabezpieczenia można więc mówić wtedy, gdy bez zabezpieczenia ochrona prawna udzielona w merytorycznym orzeczeniu w sprawie okaże się niepełna. Chodzi tu o sytuację, w której w czasie postępowania prawa uprawnionego zostały naruszone albo są zagrożone naruszeniem w taki sposób, że wymaga to niezwłocznego zabezpieczenia tych praw przed dalszymi naruszeniami do zakończenia postępowania. Nie każde utrudnienie uzasadnia istnienie interesu prawnego, ale tylko takie, które ma charakter poważny, a więc trudny do usunięcia. Interes prawny w udzieleniu takiego zabezpieczenia to potrzeba wydania nakazów i zakazów zmierzających do usunięcia zagrożenia albo poważnego utrudnienia osiągnięcia celu postępowania w sprawie. 

Ustalenie, czy zachodzi interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia następuje w drodze wyważenia usprawiedliwionych okolicznościami sprawy interesów uprawnionego i obowiązanego. Na gruncie art. 730 (1) §1 k.p.c. interes prawny rozumiany jest dość szeroko, co w praktyce oznacza możliwość powoływania się przez uprawnionego na wiele okoliczności, które mogą uzasadniać udzielenie zabezpieczenia. Należą do nich: zagrożenie wyzbycia się majątku przez obowiązanego, nieregulowanie zobowiązań, nieracjonalne obchodzenie się z majątkiem, grożąca obowiązanemu upadłość. Art. 730 (1) § 3 k.p.c. nakłada na sąd obowiązek uwzględnienia przy wyborze sposobu zabezpieczenia interesów stron lub uczestników postępowania w takiej mierze, aby uprawnionemu zapewnić należytą ochronę prawną, a obowiązanego nie obciążać ponad potrzebę (postanowienie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 6 czerwca 2017 r. I ACz 1168/17).

Jakie postanowienia w sprawie wniosków o zabezpieczenia roszczenia wydają sądy?

Zdaniem Sądu Okręgowego we Wrocławiu (postanowienie z dnia 25.07.2023 r., I C 721/18), argumentacja kredytobiorców, że za udzieleniem zabezpieczenia przemawia cel postępowania, jakim jest rozliczenie umowy z abuzywnymi klauzulami jest nietrafiona. Celem zabezpieczenia nie jest bowiem ułatwianie kredytobiorcy osiągnięcia tego celu, lecz zapobieżenie utrudnieniom w jego osiągnięciu. 

Nadto, uwzględnienie zabezpieczenia polegającego na wstrzymaniu obowiązku spłaty rat przez kredytobiorcę stanowiłoby nieuzasadnioną przepisami prawa ingerencję Sądu w wykonywanie umowy, lub mogłoby stanowić próbę, niemającą uzasadnienia prawnego, zakazywania stronie umowy cywilnoprawnej korzystania ze swoich uprawnień wynikających z treści umowy. Co więcej, zdaniem Sądu Okręgowego w Warszawie (postanowienie z dnia 3.10.2023 r., XXV C 3260/20), uwzględnienie wniosku o zabezpieczenie w przypadku przegrania procesu przez kredytobiorcę przyniosłoby więcej szkody niż korzyści, gdyż musiało by nastąpić rozliczenie również w zakresie nieuiszczonych świadczeń objętych zabezpieczeniem. Zauważyć też należy, że zgodnie z art. 731 k.p.c., udzielenie zabezpieczenia nie może zmierzać do zaspokojenia roszczenia co w przypadku wniosku o wstrzymanie płatności rat kredytu, prowadziłoby w sposób nieuprawniony do zaprzestania spełniania świadczenia wynikającego z zawartej umowy poprzez właśnie zaprzestanie spłaty kredytu a w konsekwencji do zaspokojenia roszczenia kredytobiorców jeszcze przed merytorycznym rozpoznaniem sprawy.

Sądy również wskazują na brak jakichkolwiek przesłanek do przyjęcia, że kwota zasądzona ewentualnie na rzecz kredytobiorców nie zostanie zapłacona lub że będą trudności z wyegzekwowaniem jej od pozwanego banku. Brak jest bowiem najczęściej informacji co do tego, że w przypadku jakiegoś konkretnego Banku podważanie umów kredytów indeksowanych czy denominowanych do CHF przez kredytobiorców ma znaczący wpływ na kondycję finansową banku, w szczególności analiza sprawozdań finansowych Banku często może nie dawać ku temu podstaw. 

Przyczyną oddalania wniosków o udzielenie zabezpieczenia jest równie często brak wskazania przez kredytobiorców w jaki sposób brak wstrzymania płatności rat kredytu i np. zakazu wypowiadania umowy kredytowej, miałby poważnie utrudnić osiągnięcie celu postępowania w sprawie, które polegać będzie na dokonaniu rozliczeń finansowych między stronami w przypadku uznania, że łącząca strony umowa kredytu jest nieważna. Zważyć też należy, że interes ekonomiczny strony umowy, polegający na zwolnieniu jej obowiązku spłaty rat kredytowych, nawet jeżeli uzasadniony jest osobistymi warunkami i sytuacją finansową, nie stanowi przesłanki do udzielenia zabezpieczenia w sposób wynikający z przepisów. 

Wyrok TSUE w sprawie udzielenia zabezpieczenia roszczenia

Niemniej, ostatecznie to po stronie sądu rozpoznającego dany wniosek o udzielenie zabezpieczenia, leży decyzja co do przyszłości tego wniosku. I tak, w ślad za stanowiskiem Sądu Okręgowego we Wrocławiu (postanowienie z dnia 26.09.2023 r., I C 1065/20), warto przywołać: "Także TSUE w wyroku z dnia 15 czerwca 2023r sygn. akt C 287-22 wskazał, (...) pkt 60 uzasadnienia orzeczenia, iż jeżeli sąd krajowy uzna z jednej strony, że istnieją wystarczające przesłanki wskazujące na to, iż rozpatrywane warunki umowne są nieuczciwe, i że zwrot kwot zapłaconych przez danego konsumenta na podstawie rozpatrywanej w postępowaniu głównym umowy kredytu jest w ten sposób prawdopodobny, a z drugiej strony, że w braku zarządzenia środków tymczasowych zmierzających do zawieszenia spłaty rat miesięcznych należnych na podstawie tej umowy nie można zagwarantować pełnej skuteczności ostatecznego orzeczenia, które ma zapaść co do istoty, to do sądu krajowego należała będzie ocena, z uwzględnieniem wszystkich okoliczności sprawy, czy powinien on zarządzić środki tymczasowe polegające na zawieszeniu ciążącego na danym konsumencie obowiązku dokonania płatności na podstawie wspomnianej umowy. Tym samym Sąd uznał, iż mając na uwadze całokształt uzasadnienia wniosku o udzielenie zabezpieczenia przedstawionego przez pełnomocnika powodów nie zachodzą okoliczności uzasadniające udzielnie zabezpieczenia bowiem nie jest to konieczne do prawidłowego zagwarantowania wykonania ewentualnego wyroku w sprawie."

Cóż, nasuwa się jedna konkluzja, którą świetnie oddaje pewna łacińska paremia: Ius civile vigilantibus scriptum est (Prawo cywilne tworzone jest dla osób starannych).

Po więcej artykułów dotyczących spraw frankowych zapraszamy na naszego bloga.

adwokat Justyna Mazurek