„Alimenta
Tarapaty
Taty.”

Jan Izydor Sztaudynger, „Piórka prawie wszystkie”

Czy tarapaty i czy tylko taty? Odpowiedź znajdziecie Państwo w niniejszym artykule, gdzie przedstawiona zostanie szczegółowo kwestia alimentów w sprawie o rozwód.

Czym są alimenty?

Alimenty (z łac. alimentum „pokarm”; od słowa „żywić”, „karmić”).

Jest to obowiązkowe świadczenie pieniężne przyznawane na rzecz osób, które nie są w stanie same się utrzymać.

Warto pamiętać, że alimenty to nie tylko zobowiązanie prawne wynikające z przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, ale mają one również aspekt społecznej odpowiedzialności.

Wskazać należy, że w sprawach o rozwód występują dwa rodzaje alimentów:

• obligatoryjne (o których orzeka sąd w wyroku rozwodowym na rzecz wspólnych małoletnich dzieci stron),
• fakultatywne (na rzecz małżonka, o których może orzec sąd, na wniosek małżonka nieponoszącego wyłącznie winy w rozkładzie małżeństwa).

Jak stanowi art. 58 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego „W wyroku orzekającym rozwód sąd (…) orzeka, w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka.”

Alimenty w praktyce zasądzane są od rodzica, z którym dziecko nie mieszka na stałe.

Obowiązek alimentacyjny i wysokość alimentów przy rozwodzie

Alimenty na dzieci

Rodzice są obowiązani do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które jeszcze nie jest w stanie samodzielnie się utrzymać.

Zakres świadczeń alimentacyjnych

Zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego (art. 135 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego).

Potrzeby dziecka

Można je podzielić na:

• podstawowe (niezbędne do codziennego funkcjonowania) – na które składa się wyżywienie, zakup środków higienicznych, lekarstwa, opieka medyczna, rehabilitacje, zajęcia terapeutyczne, zajęcia dodatkowe, koszty dojazdu do przedszkola/szkoły, udział w kosztach utrzymania domu, opieka,
• wyższe – to między innymi koszty zajęć dodatkowych, podręczniki, korepetycje, organizacja uroczystości, koszty wyjazdu na wakacje/ferie, fryzjer, kieszonkowe, telefon.

Wymienić należy także dodatkowe koszty - szczególne, takie jak chociażby opłaty za czynsz w szkole prywatnej, kosztowne zajęcia pozaszkolne (np. tenis, jazda konna) i związany z nimi zakup sprzętu, prywatna opieka medyczna.

Koszty utrzymania dziecka to takie, które ponoszone są co miesiąc, krótkookresowe (opłaty mieszkaniowe, wyżywienie, dojazd do szkoły), jak również długookresowe – ponoszone rzadziej, np. co kilka miesięcy (wizyty lekarskie, dentysta, terapie, zakup odzieży, środków higienicznych, fryzjer) lub raz/dwa razy w roku (ferie, wakacje).

Brane są pod uwagę wyłącznie koszty realne, które są ponoszone, a nie koszty hipotetyczne.

Przy ustalaniu alimentów stosowana jest zasada tzw. równej stopy życiowej.

Oznacza to, że dziecko, które nie ma możliwości aby utrzymywać się samodzielnie, ma prawo aby żyć na takim samym poziomie jak jego rodzice, szczególnie jak ten rodzic, na którym ciąży obowiązek alimentacyjny.

Badane jest także to na jakim poziomie, przed rozstaniem rodziców, żyła cała rodzina.

Warto w tym miejscu wskazać, że przy ustalaniu wysokości alimentów, znaczenie ma, nie tylko to, ile zobowiązany rodzic faktycznie zarabia, ale także ile mógłby zarabiać, z uwzględnieniem okoliczności tj. jego stanem zdrowia, wykształceniem czy miejscem zamieszkania.

Jakich kosztów sądy nie uwzględniają?

Praktyką przy orzekaniu alimentów przez sądy jest nieuwzględnianie kosztów remontów mieszkania, zakupów sprzętów AGD, wyposażenia domu, rat pożyczki lub kredytu, a także kosztów utrzymania zwierząt.

Jak należy wykazać ponoszenie kosztów utrzymania dziecka w pozwie o rozwód?

Najlepszym dowodem są faktury imienne.

Przy kosztach związanych z utrzymaniem mieszkania (opłaty za czynsz, gaz, prąd, wodę, telefon, internet) można przedłożyć wyciąg z rachunku bankowego zawierający dokonywanie przelewów.

Co z paragonami?

Nie są one odpowiednim środkiem dowodowym, bowiem nie wynika z nich, że dana osoba poniosła określone wydatki. Jeżeli brak jest faktur, możliwe jest przedłożenie paragonu z przypisanym do niego potwierdzeniem transakcji z wyciągu z rachunku bankowego.

Dodatkowe opłaty

Kiedy dziecko uczęszcza na zajęcia dodatkowe lub terapie lub jeżeli dziecko ma problemy zdrowotne lub wymaga specjalistycznej opieki lekarskiej – warto przedłożyć stosowne zaświadczenia.

Możliwości majątkowe i zarobkowe stron

Drugą ważną kwestią, poza usprawiedliwionymi potrzebami dziecka, są możliwości zarobkowe i majątkowe stron.

Należy wskazać w pozwie jakie wykształcenie mają rodzice dziecka oraz w jakim są wieku, jakie osiągają dochody i czy posiadają majątek, a także czy mają jakieś problemy zdrowotne.

Zdarza się, że zobowiązany do alimentacji wskazuje, że jest osobą bezrobotną, a ma wyższe wykształcenie. Warto powołać w takiej sytuacji przykładowe oferty pracy.

Wykazać sytuację finansową można także poprzez zeznania świadków, z którymi rodzic zobowiązany do alimentacji spędza np. zagraniczne urlopy, wyjazdy na narty, a także dla potwierdzenia posiadania drogiego samochodu, sprzętów, gadżetów czy też odzieży. Warto przedłożyć także zdjęcia, które taka osoba zamieszcza na portalach społecznościowych.

Osobiste starania rodzica w utrzymanie i wychowanie dziecka

Sąd bierze również pod uwagę osobiste starania rodziców w wychowanie i utrzymanie dziecka. Ustalane jest w jakim stopniu każdy z rodziców sprawuje bezpośrednią pieczę nad dzieckiem, opiekuje się nim w czasie choroby, odprowadza do szkoły, uczestniczy w wywiadówkach, pomaga w lekcjach, spędza wspólne ferie czy wakacje.

Sąd ustala zazwyczaj nierówne koszty utrzymania dziecka pomiędzy rodzicami. Z reguły są one niższe u rodzica z którym dziecko mieszka i który dokłada osobistych starań każdego dnia w wychowanie dziecka, natomiast drugi rodzic koszty te ponosi wyższe.

Zasądzone alimenty w wyroku rozwodowym – od kiedy są należne?

Alimenty należne są od momentu uprawomocnienia się wyroku rozwodowego.

Jest to dość niekorzystne, szczególnie, że sprawy takie trwają często latami.

Możliwe są inne rozwiązania:

• w sprawie rozwodowej można złożyć wniosek o zabezpieczenie alimentów i zostanie ono udzielone,
• przed rozwodem można skierować pozew o alimenty (tu także można złożyć wniosek o udzielenie zabezpieczenia).

Wniosek o zabezpieczenie alimentów

W sytuacji, gdy rozwodzący się małżonkowie są w dużym konflikcie i nie są w stanie się porozumieć w żadnej kwestii, uzyskanie alimentów jest kwestią niezwykle ważną. Często takie sprawy toczą się przed sądem nawet wiele lat. Warto wówczas pomyśleć o zabezpieczeniu alimentów na czas trwania procesu, poprzez wystosowanie odpowiedniego wniosku.

Wniosek taki rozpoznawany jest niezwłocznie. Postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia może zostać wydane przez sąd na posiedzeniu niejawnym. Nie będą przesłuchiwane strony czy świadkowie. Sąd wyda takie postanowienie wyłącznie w oparciu o przedstawioną dokumentację. Niezwykle ważne jest, aby wszystkie wydatki na dziecko zostały odpowiednio udokumentowane już na etapie składania takiego wniosku.

Alimenty czy kwota na zabezpieczenie potrzeb rodziny?

Zdarza się, że niektóre sądy stoją na stanowisku, że wyłącznie w wyroku rozwodowym (po ustaniu małżeństwa), są zasądzane alimenty. Natomiast w jego trakcie możliwe jest zabezpieczenie określonej kwoty na zaspokojenie potrzeb rodziny (art. 27 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). Warto, kierując wniosek o zabezpieczenie, podać tę podstawę prawną dochodzonego roszczenia. Wówczas można objąć takim wnioskiem wszystkich, którzy pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym, także dzieci pełnoletnie.

Ile trwa obowiązek alimentacyjny?

łac. Alimenta cum vita finiuntur (Alimenty kończą się wraz z życiem…)

Ważne!

Obowiązek alimentacyjny rodziców nie wygasa wraz z osiągnięciem przez dziecko pełnoletniości.

Rodzic może „uwolnić” się od płacenia alimentów na rzecz dziecka, gdy:

• są one sprzeczne z zasadami współżycia społecznego,
• dziecko ma możliwość samodzielnego utrzymania się, ale nie dokłada starań,
• samodzielnie zapewnia sobie środki utrzymania lub dysponuje majątkiem dającym dochód oraz nie znajduje się w niedostatku,
• rodzic ma ograniczone możliwości zarobkowe lub przez alimenty ponosi nadmierny uszczerbek dla swojego utrzymania.

Alimenty na rzecz byłego małżonka

W sprawie o rozwód możliwe jest także zasądzenie przez sąd alimentów na rzecz małżonka.

Alimenty dla małżonka niewinnego (rozwód z zaniechaniem orzekania o winie lub rozwód z wyłącznej winy drugiego z małżonków) lub współwinnego (rozwód z winy obojga) mogą zostać zasądzone, gdy ten znajdzie się w niedostatku (art. 60 § 1 kodeks rodzinny i opiekuńczy – alimenty słusznościowe).

Zdarza się także, że dotychczasowe życie małżonków było na bardzo wysokim poziomie, wówczas możliwe jest zasądzenie w rozwodzie alimentów celem wyrównania poziomu życia do takiego, jak przed rozwodem (art. 60 § 2 kodeks rodzinny i opiekuńczy – alimenty wyrównawcze).

W praktyce jest jednak tak, że sądy rodzinne weryfikują, czy małżonek (który może domagać się alimentów), jest w stanie samodzielnie zapewnić sobie środki utrzymania oraz życie na określonym poziomie.

Zazwyczaj alimenty takie przyznawane są np. kobiecie, która po wielu latach dbania o dom miałaby problemy ze znalezieniem pracy. Podobnie, w sytuacji gdy jest małoletnie dziecko, kobieta się nim zajmuje i nie będzie mogła przez jakiś czas wrócić do pracy.

Ile trwa obowiązek alimentacyjny?

Może on być ograniczony czasowo, choć nie musi. Wygasa w przypadku zawarcia kolejnego małżeństwa przez osobę uprawnioną do otrzymywania alimentów (dotyczy to alimentów wyrównawczych i słusznościowych) lub z upływem 5 lat od orzeczenia przez sąd rozwodu – z możliwością przedłużenia przez sąd tego okresu ze względu na szczególne okoliczności (dotyczy to alimentów słusznościowych).

Co w sytuacji, gdy kwota orzeczona w wyroku jest niesatysfakcjonująca?

Jeżeli strona uprawniona nie jest zadowolona z wysokości zasądzonych w wyroku alimentów, może złożyć wniosek o jego uzasadnienie, a następnie odwołać się od niego, wnosząc apelację.

Ważne!

Alimenty zostaną zasądzone przez Sąd Okręgowy w sprawie o rozwód lub separację.

W pozostałych sytuacjach, aby uzyskać alimenty lub gdy chcemy aby zostały obniżone, zwiększone lub aby obowiązek alimentacyjny ustał, można wystąpić oddzielnie ze sprawą, kierując pozew do sądu rejonowego.  

Jeżeli alimenty dochodzone są w odrębnym postępowaniu (nie w sprawie o separację lub rozwód), wówczas powodem w sprawie jest małoletni, który jest reprezentowany przez rodzica (z reguły tego, z którym mieszka).

Sprawy o zasądzenie alimentów (lub ich podwyższenie) na rzecz małoletniego zwolnione są od kosztów sądowych.

Pamiętaj!

Aby przejść przez tak trudny etap, jakim jest rozwód, warto udać się do adwokata lub radcy prawnego. Kancelaria adwokacka lub radcowska to miejsce, w którym uzyskacie Państwo wsparcie merytoryczne ale także poczujecie spokój wewnętrzny, że jest ktoś, kto czuwa nad Państwa sprawą.

Jeżeli już teraz potrzebujecie Państwo uzyskać więcej informacji, zapraszamy do kontaktu z Kancelarią.

kontakt@kancelaria-jp.pl

Więcej więdzy na temat obowiązku alimentacyjnego znajdziecie Państwo tutaj.

adwokat Marzena Szczerba