Kontakty z dzieckiem po rozwodzie – jak to ustalić sądownie? Praktyczny poradnik

Rozwód jest trudnym doświadczeniem życiowym nie tylko dla małżonków, ale również dla małoletnich dzieci. Przy ustalaniu kwestii związanych z rozpadem pożycia małżeńskiego warto zadbać o relację z dzieckiem i jego dobrobyt. Prawo do kontaktów z dzieckiem to obowiązek, który powinien być utrzymywany nawet po rozpadzie małżeństwa.

Naruszenie dobra dziecka jako przesłanka niedopuszczalności do rozwodu

Wiele osób nie zdaje sobie sprawy, że na gruncie kodeksu rodzinnego i opiekuńczego niedopuszczalne jest orzeczenie rozwodu, jeśli skutkowałoby ono ucierpieniem dobra wspólnych małoletnich dzieci małżonków. W takim przypadku dobro dziecka wymaga, aby rozważyć możliwość odmowy rozwodu ( art. 56 § 2 k.r.o.).

Obowiązujące przepisy nie zawierają ogólnej reguły, która pozwalałaby przyjąć, że w sytuacji zupełnego i trwałego rozkładu pożycia godny byt dziecka przemawia za udzieleniem rozwodu lub jego odmową. W sytuacji wytoczenia sprawy o rozwód małżonków, którzy mają wspólne małoletnie dzieci, zawsze należy wnikliwie badać problem dobra dziecka i wyjaśniać go za pomocą odpowiednich dowodów. 

Sąd Najwyższy wskazał, że wymaga tego dobro dziecka, aby nie doszło do osłabienia więzi między dzieckiem a rodzicem, przy którym dziecko nie będzie zamieszkiwać, w stopniu, który mógłby ujemnie wpłynąć na wykonywanie jego obowiązków rodzicielskich (m.in. wskutek zawarcia ponownego związku małżeńskiego). W wytycznych zwrócono również szczególną uwagę na występujące napięcia między byłymi małżonkami, które wpływają na dziecko negatywnie. Dlatego w sprawach o rozwód sąd zawsze ocenia, czy nie naruszy on istotnie kontaktów dziecka z każdym z rodziców.

Władza rodzicielska a kontakty z dzieckiem

Władza rodzicielska to stosunek prawny, który obejmuje szeroki zakres kontaktów z dzieckiem, w tym zarówno sprawy wychowawcze, jak i faktyczne spotkania z dzieckiem.

Niezależnie od pozbawienia albo ograniczenia władzy rodzicielskiej rodzice oraz ich dziecko mają prawo i obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktów. Jak należy sądzić, prawo to wynika przede wszystkim ze związków o charakterze uczuciowym, jakie powinny łączyć rodziców i dzieci. Co ważne, kontakty te nie mogą być ograniczane bez uzasadnienia. Tylko gdy istnieje realne zagrożenie, np. ze strony ojca z dzieckiem, sąd może zdecydować o ich ograniczeniu.

Co obejmują kontakty z dzieckiem?

Kontakty z dzieckiem obejmują w szczególności przebywanie z dzieckiem (odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu), a także bezpośrednie porozumiewanie się, utrzymywanie korespondencji oraz korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość za pośrednictwem komunikatorów, telefonu czy wideorozmów.

Sposoby regulacji władzy rodzicielskiej oraz kontaktów z dzieckiem po rozwodzie

W orzeczeniu rozwodowym sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej i kontaktach rodziców z dzieckiem oraz orzeka, w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka. 

Rodzice mogą przedstawić polubowne ustalenie kontaktów, które zostanie uwzględnione przez sąd, jeśli jest zgodne z dobrem dziecka. Jeżeli rodzice dojdą do porozumienia w kwestii ustalenia kontaktów z dzieckiem, to sąd uwzględnia pisemne porozumienie małżonków. Ma to ogromne znaczenie dla regularnych kontaktów i stabilności emocjonalnej dziecka. 

Jeśli jednak uregulowanie kontaktów z dzieckiem spotyka się z brakiem porozumienia, sąd, uwzględniając prawo dziecka do wychowania przez oboje rodziców, samodzielnie rozstrzyga o sposobie wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie. Sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka, jeżeli dobro dziecka za tym przemawia.

Na zgodny wniosek stron sąd nie orzeka o utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem.

Kiedy sąd ogranicza lub zakazuje kontaktów?

Do ograniczenia kontaktów dochodzi zazwyczaj, gdy ich utrzymywanie może zaszkodzić dziecku, np:

• jeden z rodziców zagraża bezpieczeństwu dziecka (np. przemoc, uzależnienie),
• relacja rodzica z dzieckiem wpływa negatywnie na jego rozwój,
• istnieje silny konflikt między rodzicami, uniemożliwiający spokojny przebieg kontaktów.

Sąd może również uznać, że kontakty powinny odbywać się z dzieckiem tylko w obecności drugiego rodzica lub osoby wskazanej przez sąd. W skrajnych przypadkach sąd może zakazać kontaktów całkowicie lub dopuścić je tylko w obecności kuratora lub innej osoby wskazanej przez sąd.

Jak może wyglądać uregulowanie kontaktów z dzieckiem?

Przedmiotem orzeczenia sądu regulującego kontakty z dzieckiem są następujące kwestie:

• częstotliwość spotkań rodzica z dzieckiem,
• zasady zabierania dziecka przez rodzica poza jego stałe miejsce zamieszkania,
• sposób spędzania przez dziecko ferii, wakacji oraz świąt.

W toku postępowania zazwyczaj określa się:

• dni i godziny spotkań rodzica z dzieckiem w ciągu tygodnia (w dni nauki szkolnej lub przedszkolnej). Sąd dba o to, aby kontakty nie kolidowały z obowiązkiem szkolnym – zazwyczaj nie zgadza się na przebywanie dziecka u drugiego rodzica do późnych godzin wieczornych w dni robocze, jeśli następnego dnia dziecko ma iść do szkoły,
• zasady spotkań w weekendy, które najczęściej ustalane są na zasadzie naprzemienności: w tygodniach parzystych dziecko przebywa z jednym rodzicem, a w tygodniach nieparzystych z drugim, z określeniem godzin (np. od soboty 11:00 do niedzieli 19:00),
• sposób spędzania świąt, np. podział świąt wielkanocnych i bożonarodzeniowych na zmianę lub podział na poszczególne dni świąteczne między rodziców,
• podział czasu ferii zimowych i wakacji letnich, zwykle po połowie, np. pierwszy tydzień ferii u jednego rodzica, drugi tydzień u drugiego.

W praktyce ustalenia te powinny być możliwie szczegółowe, aby nie zostawiać przestrzeni do konfliktów. Sąd często dopuszcza także kontakty online w ustalonych godzinach, zwłaszcza jeśli dziecko mieszka daleko od jednego z rodziców. Warto pamiętać, że zasady kontaktów muszą być jasne, aby uniknąć utrudniania kontaktów, co niestety w wielu przypadkach następuje po rozstaniu rodziców.

Wniosek o ustalenie kontaktów - jak napisać, co powinien zawierać?

Jeśli rodzice nie byli w związku małżeńskim lub nie zapadło jeszcze orzeczenie rozwodowe, kontakty można uregulować osobno - składając wniosek o ustalenie kontaktów z dzieckiem.

Wniosek ten powinien zawierać:

• dane stron i dziecka,
• propozycję harmonogramu kontaktów (dni i godziny),
• uzasadnienie zgodności propozycji z dobrem dziecka,
• ewentualne wnioski dowodowe (np. opinia OZSS, zeznania świadków).

Wniosek można złożyć samodzielnie lub za pośrednictwem pełnomocnika - warto wtedy skorzystać z pomocy radcy prawnego. Przed zapadnięciem ostatecznego wyroku sąd może również orzec zabezpieczenia kontaktów, co oznacza tymczasowe uregulowanie zasad kontaktu.

Jak wygląda wykonywanie kontaktów?

W praktyce wykonywanie kontaktów odbywa się według ustalonego harmonogramu. Obejmuje to widzenia i kontakt z dzieckiem po rozwodzie, kontakty w święta, wakacje i inne dni szczególne. Jeśli postanowienie o ustaleniu kontaktów jest naruszane, możliwe jest złożenie wniosku o jego egzekucję.

Często zdarza się, że jeden z rodziców próbuje utrudniać widzenia z dzieckiem, tłumacząc to jego „dobrem” - jednak sąd bada, czy te twierdzenia mają podstawę i czy prawo nie dać dziecka ojcu rzeczywiście służy jego interesom.

Podsumowanie

Kontakty z dzieckiem w trakcie i po rozwodzie to temat złożony i emocjonalny. Sądowe uregulowanie kontaktów jest często nieuniknione, zwłaszcza w przypadku konfliktu między rodzicami.  W każdej sprawie kontaktów kluczowe jest kierowanie się dobrem dziecka, które powinno uwzględniać jego potrzeby emocjonalne, edukacyjne i społeczne. Wszystkie ustalenia powinny sprzyjać utrzymaniu więzi z obojgiem rodziców. Sąd może zarówno zatwierdzić porozumienie, jak i narzucić konkretne warunki spotkań – a w skrajnych przypadkach je ograniczyć.

Jeśli potrzebujesz pomocy w złożeniu wniosku o ustalenie kontaktów z dzieckiem, przygotowaniu odpowiednich dokumentów lub reprezentacji przed sądem – skontaktuj się z Kancelarią Jaroch-Konwent Pakos. Pomagamy skutecznie w sprawach dotyczących kontaktów z dziećmi, rozwodów i opieki nad małoletnimi. Sprawdź