Współczesne społeczeństwo coraz częściej staje w obliczu sytuacji rozwodów, które niejednokrotnie dotykają nie tylko małżonków, lecz przede wszystkim ich dzieci. Wykonywanie władzy rodzicielskiej i utrzymywanie relacji z dzieckiem po rozstaniu to temat niezwykle istotny i złożony, wymagający szczególnego uwzględnienia zarówno w kontekście prawnym, jak i społecznym. W tym artykule dokładnie przyjrzymy się najważniejszym aspektom prawnych regulacji dotyczących ustalania opieki rodzicielskiej, ukazując jak obecne przepisy oraz praktyka sądowa wpływają na życie rodzin po złożeniu pozwu rozwodowego.

Na jakiej podstawie sąd przyznaje prawo do opieki nad dzieckiem po rozwodzie?

Rozwód to zawsze trudna i emocjonalna decyzja, szczególnie gdy w grę wchodzi opieka nad dzieckiem. W przypadku podjęcia decyzji o rozejściu się priorytetem rodzica powinno być podjęcie niezbędnych działań prawnych w celu ustalenia kwestii dotyczących kontaktów z dzieckiem, sprawowania władzy rodzicielskiej, określenia miejsca zamieszkania dziecka oraz zapewnienia środków finansowych na jego utrzymanie, czyli alimentów. W Polsce przepisy regulujące te kwestie zawarte są w Kodeksie Rodzinnym i Opiekuńczym, który precyzyjnie określa, na jakiej podstawie sąd decyduje, u którego z rodziców dziecko pozostaje pod opieką. 

Jakie kwestie ustalane są podczas rozprawy sądowej? 

Władza rodzicielska obejmuje prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowania dziecka. W przypadku rozpadu małżeństwa, podczas rozprawy orzekającej rozwód, sąd ma prawo ingerować i zdecydować o sposobie wykonywania tej władzy oraz podejmuje decyzję o wysokości świadczeń pieniężnych.

Podczas rozprawy sąd podejmuje decyzje dotyczące m.in.:

• Miejsca zamieszkania dziecka – z którym z rodziców dziecko będzie zamieszkiwać na stałe.
• Kontaktów z dzieckiem – jak będą wyglądać kontakty drugiego rodzica z dzieckiem.
• Podziału obowiązków i praw – dotyczących wychowania dziecka, jego edukacji oraz zarządzania majątkiem dziecka.

Czy sąd może odebrać władzę rodzicielską? 

Jedno z podstawowych praw dziecka to prawo do wychowania w rodzinie. Władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom od początku narodzin dziecka.  Niestety w przypadku rozpadu małżeństwa sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z nich. W sytuacji, gdy już podczas procesu sądowego widać napięcia i konflikty między rodzicami, które mogą rzutować na dobro dziecka, sąd prawdopodobnie zdecyduje o ograniczeniu praw jednej ze stron.

Orzeczenie o władzy rodzicielskiej, czyli rozstrzygnięcie, która z osób będzie sprawować opiekę nad dzieckiem oraz jak będą one uczestniczyć w życiu drugiego z rodziców, jest kluczowym elementem rozważań sądu. Zawsze na pierwszym miejscu stoi dobro dziecka. Sąd uwzględniając wiek dziecka, stan zdrowia oraz potrzeby fizyczne i duchowe podejmuje decyzje odnośnie praw i obowiązków każdego z rodziców. 

Rodzaje opieki nad dzieckiem zgodne z kodeksem rodzinnym i opiekuńczym po rozstaniu

Orzekając o opiece nad dzieckiem, sąd ma kilka możliwości:

1. Wspólna opieka  – sąd zachowuje prawa rodzicielskie dla obojga. Chociaż fizycznie dziecko będzie mieszkało tylko z jednym z nich, to ich uprawnienia do decydowania o istotnych sprawach dziecka są równe. Ta sytuacja może mieć miejsce tylko w przypadku kiedy rodzice potrafią współpracować i skutecznie komunikować się w kwestiach dotyczących dziecka.
2. Powierzenie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców (opieka jednostronna) – sąd może zdecydować i powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej tylko jednemu z rodziców. W takim przypadku ogranicza władzę rodzicielską drugiego do określonych spraw. Sąd decyduje się na ten krok, kiedy napięcie i konflikt między stronami jest mocno widoczny, a wspólna opieka mogłaby prowadzić do nieustannych sporów i niezgody.
3. Naprzemienne opiekowanie się dzieckiem – w tym systemie rodzice na zmianę przejmują odpowiedzialność za dziecko w zbliżonych okresach czasu. Chociaż taki układ może być korzystny dla niektórych rodzin, to może być problematyczny, szczególnie gdy rodzice mieszkają w dużej odległości od siebie lub mają problemy z porozumiewaniem się.

Sąd decydując o sposobie wykonywania obowiązków rodzicielskich, uwzględnia prawo dziecka do wychowania przez oboje rodziców. Sędzia bierze pod uwagę nie tylko relację pomiędzy rodzicem a dzieckiem, ale również stosunki między byłymi małżonkami oraz analizuje, kto jest w stanie zapewnić lepsze warunki, fizyczny i duchowy rozwój oraz stabilne środowisko dla dziecka. 

Kiedy sąd może orzec ograniczenie lub pozbawienie władzy rodzicielskiej?

W sytuacjach, gdy jeden z rodziców nie jest w stanie wypełniać swoich obowiązków względem dziecka lub stanowi zagrożenie dla jego dobrostanu, sąd może orzec o ograniczeniu prawa do opieki lub nawet o odebraniu władzy rodzicielskiej. Decyzje takie są podejmowane na podstawie dowodów przedstawionych w toku postępowania sądowego i są zgodne z dobrem dziecka. Pozbawienie praw rodzicielskich oznacza brak możliwości podejmowania decyzji dotyczących wychowania dziecka, jego podróży, zarządzania jego majątkiem, leczenia itp. Może być to środek tymczasowy – jeśli sąd stwierdzi, że powody, dla których rodzic stracił prawa, przestały istnieć, może je przywrócić.

Jakie przesłanki mogą zdecydować o ograniczeniu praw rodzicielskich?

Decyzje o ograniczeniu praw rodzicielskich są podejmowane przez sąd opiekuńczy po dokładnym zbadaniu wszystkich okoliczności i dowodów, z uwzględnieniem najlepszego interesu dziecka.

Wyrok sądu a utrzymywanie kontaktu z dzieckiem 

Polskie prawo kładzie duży nacisk na to, aby dziecko miało możliwość utrzymania kontaktu z obojgiem rodziców, o ile jest to zgodne z jego dobrem. Nawet w przypadku braku pełnych praw rodzicielskich, rodzic ma prawo, a nawet obowiązek do nawiązywania relacji i widywania się z dzieckiem. Forma i częstotliwość kontaktu to sprawa indywidualna. W przypadku kiedy jedna ze stron chciałaby zakazać kontaktu z dzieckiem, wówczas musi udowodnić, że wpływa on negatywnie i jest wbrew jego interesom.

Podsumowanie

Polskie prawo reguluje dość obszernie zasady przyznawania opieki nad dzieckiem po rozwodzie. Sąd, podejmując decyzje w tych sprawach, kieruje się przede wszystkim dobrem dziecka, jego potrzebami oraz prawem do wychowania przez obojga rodziców.

Jako kancelaria specjalizujemy się w sprawach rodzinnych. Jeśli potrzebujesz porady prawnej lub wsparcia w trakcie rozwodu, to zapraszamy do kontaktu: kontakt@kancelaria-jp.pl