Jak poprawnie rozwiązać umowę o pracę z winy pracodawcy?

Ustanie stosunku pracy, może nastąpić poprzez rozwiązanie umowy o pracę, na mocy porozumienia stron, przez oświadczenie jednej ze stron z zachowaniem okresu wypowiedzenia, przez oświadczenie jednej ze stron bez zachowania okresu wypowiedzenia oraz z upływem czasu, na który była zawarta.

W tym artykule skupimy się na rozwiązaniu umowy o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia przez pracownika, potocznie określana jako rozwiązanie umowy z winy pracodawcy. Tego typu rozwiązanie umowy o pracę w trybie natychmiastowym jest dopuszczalne na podstawie art. 55 § 1¹ Kodeksu pracy wyłącznie w szczególnych okolicznościach.

Będąc pracownikiem, warto znać swoje prawa i zaopatrzyć się w wiedzę dotyczącą wymogów rezygnacji z umowy w tym charakterze. 

Rozwiązanie umowy o pracę z winy pracodawcy - w jakich przypadkach jest zasadna?

Na podstawie art. 55 § 1¹ Kodeksu pracy można wywnioskować, iż istnieją dwie przesłanki, które uprawniają pracownika do rozwiązania stosunku pracy bez wypowiedzenia z winy pracodawcy.

Pierwszą z nich jest otrzymanie orzeczenia lekarskiego stwierdzającego szkodliwy wpływ wykonywanej pracy na zdrowie pracownika. Po otrzymaniu takiego orzeczenie, pracodawca powinien w wyznaczonym terminie przenieść pracownika na inne stanowisko pracy, które będzie odpowiednie dla jego kwalifikacji zawodowych oraz nie będzie naruszać czy zagrażać jego zdrowiu. W przypadku niewywiązania się z obowiązku pracownik ma podstawę prawną, aby złożyć oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia. 

Kolejnym przypadkiem jest dopuszczenie się przez pracodawcę ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków wobec pracownika. Jest to najczęstszy powód wypowiedzenia umowy z winy pracodawcy. Rodzi on również najwięcej niejasności, które postaramy się szczegółowo rozwiać w dalszej części artykułu.

Katalog podstawowych obowiązków pracodawcy zawarty jest w art. 94 Kodeksu pracy, należy do nich m.in. zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, terminowe i prawidłowe wypłaty wynagrodzeń, czy przeciwdziałanie dyskryminacji w zatrudnieniu.

W takich sytuacjach pracownik ma pełne prawo rozwiązać stosunek pracy z winy pracodawcy, zarówno w odniesieniu do umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony, jak i umowy o pracę na okres próbny. W przypadku umów terminowych (np. umowy o pracę na okres oznaczony) również możliwe jest ich rozwiązanie, jeśli zaistnieje uzasadnienie wynikające z art. 55 Kodeksu pracy.

Wypowiedzenie umowy o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia

W przypadku wypowiedzenia umowy o pracę przez pracownika lub pracodawcę, po złożeniu oświadczenia umowa nie kończy się od razu, tylko po upływie określonego czasu (2 tygodnie, 1 miesiąc lub 3 miesiące w zależności od stażu pracy).

W przypadku rozwiązania umowy bez wypowiedzenia umowa kończy się natychmiast, z dniem złożenia oświadczenia (lub datą wskazaną w piśmie). Nie ma obowiązku czekania na upływ żadnego okresu, można opuścić miejsce pracy z dnia na dzień zgodnie z prawem, bez konsekwencji. 

Przykład

Pracownik nie otrzymuje wynagrodzenia od 2 miesięcy. Składa oświadczenie o rozwiązaniu umowy bez wypowiedzenia. Umowa kończy się natychmiast, czyli tego samego dnia. Pracownik nie musi świadczyć pracy ani czekać 2–3 miesięcy.

Jak poprawnie napisać wypowiedzenie umowy o pracę z winy pracodawcy?

Choć przepisy nie nakładają szczególnych wymogów formalnych, dla skuteczności i bezpieczeństwa prawnego pracownika warto zadbać o poprawną formę i treść dokumentu. Takie oświadczenie powinno zostać sporządzone na piśmie, nawet jeśli jest bez zachowania okresu wypowiedzenia i musi zawierać konkretną przyczynę rozwiązania umowy o pracę. 

Przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez okresu wypowiedzenia

Najważniejszym elementem oświadczenia jest wskazanie przyczyny rozwiązania umowy, która odpowiada przesłance uprawniającej pracownika do rozwiązania umowy bez wypowiedzenia.

W przypadku „ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracodawcy wobec pracownika, zgodnie z orzecznictwem i praktyką prawa pracy, taką przyczyną może być m.in.:

• uporczywe niewypłacanie wynagrodzenia,
• mobbing lub inne formy szykanowania pracownika,
• narażenie zdrowia poprzez ignorowanie przepisów BHP,
• notoryczne naruszanie zasad współżycia społecznego.

Warto, aby opis przyczyny był jak najbardziej konkretny i poparty faktami. W razie ewentualnego sporu sądowego, przedstawienie odpowiednich dowodów może mieć kluczowe znaczenie. Warto zadbać o:

• kopie maili i wiadomości,
• nagrania, jeśli zostały uzyskane legalnie,
• świadków,
• dokumentację wewnętrzną (np. raporty, protokoły, wewnętrzne zgłoszenia).

Przykładem uzasadniającym wypowiedzenie może być sformułowanie: „Rozwiązuję umowę o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia z winy pracodawcy, ze względu na uporczywe niewypłacanie wynagrodzenia”. Należy przy tym uzupełnić swoje oświadczenie poprzez wskazanie konkretnych dat oraz danych dotyczących zawartej umowy o pracę.

W jakim terminie należy złożyć oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę?

Rozwiązanie umowy przez pracownika w tym trybie musi nastąpić w terminie do 1 miesiąca od dnia uzyskania przez pracodawcę wiadomości o okoliczności uzasadniającej rozwiązanie umowy.  Po tym czasie prawo do rozwiązania z winy pracodawcy wygasa.

Skutki prawne rozwiązania umowy przez pracownika - odszkodowanie i odprawa

W przypadku potwierdzenia przesłanki dotyczącej ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków przez pracodawcę pracownikowi przysługuje odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. W przypadku rozwiązania umowy o pracę zawartej na czas określony odszkodowanie przysługuje w wysokości wynagrodzenia za czas, do którego umowa miała trwać, nie więcej jednak niż za okres wypowiedzenia. Co istotne, nawet przy umowie zawartej na czas nieokreślony lub umowie zawartej na okres próbny, pracownik nie traci uprawnień, jakie przepisy prawa wiążą z rozwiązaniem umowy przez pracodawcę za wypowiedzeniem.

Warto pamiętać, że bez uzasadnionej przyczyny, pracodawca ma prawo wystąpić na drogę sądową, szczególnie w sytuacji, gdy uzna, że sposób zakończenia stosunku pracy nie jest zgodny z prawem.

Czy każde rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia może być uznane za zgodne z prawem?

Nie każda próba rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracodawcy zostanie uznana za zasadną. Należy pamiętać, że możliwość rozwiązania umowy o pracę w tym trybie ma charakter wyjątkowy i wymaga spełnienia ścisłych przesłanek. Stwierdzenie ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracodawcy nie może opierać się wyłącznie na subiektywnej ocenie pracownika – musi być możliwe do obiektywnego wykazania, np. za pomocą dowodów czy dokumentów.

Wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony, umowy o pracę na okres próbny lub każdej innej umowy o pracę, powinno zatem odbywać się zgodnie z obowiązującymi przepisami i ze szczególnym uwzględnieniem obowiązków obu stron stosunku pracy.

Uprawnienia przysługujące pracodawcy w przypadku stwierdzenia niezasadności wypowiedzenia umowy o pracę przez pracownika

Jeśli umowa o pracę została rozwiązana bez zachowania okresu wypowiedzenia, a winy pracodawcy nie da się wykazać, sąd może uznać, że doszło do nieuzasadnionego rozwiązania przez pracownika umowy. W takiej sytuacji pracodawcy przysługuje roszczenie o odszkodowanie, które orzeka sąd pracy. Wysokość odszkodowania ustala sąd pracy. Zazwyczaj jest to odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia pracownika za okres wypowiedzenia, ale może być również wyższe, jeśli zostanie wykazane, że szkoda przekracza ten okres.

Przykład z orzecznictwa

W wyroku z dnia 8 lipca 2009 r. o sygnaturze I BP 5/09 Sąd Najwyższy orzekł, że niewypłacanie pracownikowi należności z tytułu podróży służbowych przez pracodawcę może uzasadniać rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia, Oświadczenie pracownika o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia powinno nastąpić przed upływem 1 miesiąca od uzyskania przez pracownika wiadomości o ostatnim z powtarzających się naruszeń obowiązków pracodawcy w zakresie rozliczenia podróży służbowej.

Sprawa dotyczyła sytuacji, w której pracownik rozwiązał umowę o pracę bez wypowiedzenia, bo pracodawca nie wypłacał mu należnych pieniędzy za podróże służbowe (diety). Sąd uznał, że pracodawca miał obowiązek wypłacać te diety regularnie, raz w miesiącu, i że jego zaniechanie trwało przez długi czas.

Pracownik dowiedział się o tym naruszeniu w listopadzie 2004 roku, ale ostatecznie oświadczył o rozwiązaniu stosunku pracy dopiero we wrześniu 2005 roku, czyli po ponad roku od momentu stwierdzenia naruszenia podstawowych obowiązków pracodawcy. Sąd uznał, że w takim przypadku termin (miesięczny od dowiedzenia się o naruszeniu) został przekroczony, więc nie można było uznać, że pracodawca naruszył swoje obowiązki w sposób tak poważny, by od razu rozwiązać umowę bez wypowiedzenia.

To pokazuje, jak ważne jest, aby zareagować w terminie. 

Jeśli stoisz przed decyzją o rozwiązaniu umowy o pracę w trybie natychmiastowym lub spotkała Cię trudna sytuacja w relacji pracownik–pracodawca, warto skorzystać z profesjonalnej pomocy prawnej. Nasza Kancelaria Jaroch-Konwent Pakos specjalizuje się w prawie pracy, wspierając zarówno pracowników, jak i pracodawców w dochodzeniu swoich praw i wypełnianiu obowiązków zgodnie z aktualnymi przepisami.  

Sprawdź pełen zakres naszych usług. Skontaktuj się z nami - pomożemy Ci bezpiecznie i zgodnie z prawem przejść przez każdą sytuację zawodową.