Od 17 listopada 2023 r. każdy pełnoletni obywatel może zastrzec swój numer PESEL. Omawiane zmiany wprowadzone zostały ustawą z dnia 7 lipca 2023 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczania niektórych skutków kradzieży tożsamości. W mediach o zastrzeganiu PESEL zrobiło się bardzo głośno. Wiele osób jednak zastanawia się przede wszystkim o co chodzi z zastrzeganiem PESEL? Czy cokolwiek tym wskóram? W tym artykule skupimy się zatem na najbardziej nurtujących pytaniach związanych z procedurą zastrzegania numerów PESEL. Jak zastrzec numer PESEL?

Po co zastrzegać numer PESEL? Cel ustawy

Zacznijmy pod podstaw. Jaki cel ma złożenie wniosku o zastrzeżenie PESEL? Głównym powodem ma być walka z przestępstwami dotyczącymi kradzieży tożsamości polegających na zaciąganiu kredytów w imieniu ofiary czy innych przestępstw i wyłudzeń. Z pewnością nie wyeliminuje to wszystkich rodzajów przestępstw, ale część z nich na pewno. Załóżmy zatem, że nasz PESEL jest zastrzeżony. Jak zatem ma działać jego ochrona?

Rejestr zastrzeżeń a instytucje

Ministerstwo Cyfryzacji wprowadza Rejestr zastrzeżeń numerów PESEL i obowiązek (ale uwaga dopiero od 1 czerwca 2024 r.) do weryfikowania numerów PESEL swoich klientów przede wszystkim przez:

• banki i instytucje kredytowe
• notariuszy
• firmy telekomunikacyjne

Jeśli Wasz numer PESEL będzie widniał w tym rejestrze, to w celu ograniczania niektórych skutków kradzieży podmioty te będą miały prawo odmówić dokonania pewnych czynności.

Banki i instytucje kredytowe będą weryfikowały czy numer PESEL został zastrzeżony przy następujących umowach:

• rachunku oszczędnościowego i rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego,
• wydawaniu instrumentów płatniczych, jeżeli przewidziano w jej treści możliwość zawarcia umowy kredytu lub pożyczki,
• kredytu,
• pożyczki,
• leasingu;
• zmianą umów kredytu, pożyczki i leasingu, jeśli idzie za tym zwiększenie zadłużenia.

Notariusz po dokonanej weryfikacji będzie mógł odmówić dokonania nabycia, zbycia lub obciążenia nieruchomości lub udziału w nieruchomości, prawa użytkowania wieczystego, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu lub udziału w nich, a także sporządzenia pełnomocnictwa do w/w czynności prawnych. 

Z kolei dostawcy usług telekomunikacyjnych będą odmawiać wydania kopii karty SIM w przypadku, kiedy w rejestrze znajdą zastrzeżony numer PESEL wnioskodawcy.

Jak zastrzec PESEL? Wizyta w urzędzie czy wniosek online?

Istnieją dwie możliwości zastrzeżenia PESEL. Możesz to zrobić online poprzez stronę lub aplikację mobywatel.gov.pl bądź w dowolnym urzędzie gminy. 

W przypadku zastrzeżenia w trybie online należy zalogować się do aplikacji poprzez profil zaufany, podpis kwalifikowany, e-dowód lub dane do logowania do bankowości elektronicznej. W przypadku wniosku składanego w urzędzie zabierz ze sobą dowód osobisty i wypełniony wniosek o zastrzeżenie numeru PESEL, który znajdziesz tutaj. Możesz też poprosić urzędnika na miejscu o wydrukowanie wniosku. Wniosek w obu trybach jest bezpłatny.

Czy można cofnąć zastrzeżenie numeru PESEL?

Oczywiście. Jeśli sam będziesz chciał wziąć kredyt czy dokonać innych czynności, dla których wymagana będzie weryfikacji rejestru to można cofnąć zastrzeżenie w ten sam sposób, w który złożono wniosek, czyli online przez aplikację mobywatel bądź w siedzibie urzędu gminy.

Co znamienne, cofnięcie zastrzeżenia możesz dokonać bezterminowo lub czasowo tj. określić we wniosku datę i godzinę, kiedy system automatycznie zastrzeże ponownie twój numer PESEL. 

Zastrzeżenia może dokonać kurator lub pełnomocnik danej osoby poprzez pełnomocnictwo szczególne. W takim wypadku można to zrobić tylko w urzędzie, a działając jako pełnomocnik można dokonać jedynie zastrzeżenia. Pełnomocnik nie będzie więc mógł go cofnąć, do czego uprawniony będzie tylko kurator lub opiekun osoby pełnoletniej.

Wprowadzenie rejestru oceniamy pozytywnie, chociaż ubolewamy, że obowiązek weryfikacji wejdzie w życie dopiero w czerwcu przyszłego roku. Szczególnie przemawiają do nas konsekwencje braku takiej weryfikacji dla np. banków. W przypadku, kiedy nie dokonają jej przed zawarciem umowy bądź zawrą ją wbrew zastrzeżeniu numeru PESEL to nie będą mogły domagać się spłaty zobowiązań od osoby poszkodowanej przestępstwem kradzieży tożsamości.

Po więcej porad prawnych zapraszamy na naszego bloga.

                                                                                                                    radca prawny Ewelina Jasion