Alimenty nieustannie wzbudzają wiele kontrowersji i nie są łatwym tematem w sporach sądowych. Dzieje się tak przede wszystkim z uwagi na duży ładunek emocjonalny rodziców. Często strony zapominają też o ich podstawowym celu, czyli zaspokojeniu potrzeb dzieci i rodziny. Nie każdy jednak z rodziców zdaje sobie sprawę, że o zasądzenie alimentów można wystąpić nawet w trakcie trwania małżeństwa, a pozew rozwodowy nie jest do tego konieczny. Jak zatem uzyskać alimenty w trakcie trwania małżeństwa?

OBOWIĄZEK ALIMENTACYJNY I OBOWIĄZEK ZASPOKAJANIA POTRZEB RODZINY W TRAKCIE TRWANIA MAŁŻEŃSTWA

Zacznijmy od podstaw. Zgodnie z kodeksową definicją obowiązek alimentacyjny to nic innego jak obowiązek dostarczania środków utrzymania (i w miarę potrzeby środków wychowania). Obowiązek ten obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo. Idąc dalej, zgodnie z art. 133 § 1.  Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Czy przepis wspomina o konieczności rozwodu czy rozstania partnerów? Otóż nie.

Oboje małżonków w równym stopniu są obowiązani do współdziałania dla dobra rodziny, którą przez swój związek założyli. Co ciekawe ustawodawca przewidział, że zaspokajanie potrzeb rodziny może też polegać w części lub w całości na wychowaniu dzieci i prowadzeniu gospodarstwa domowego (art. 27 KRO). 

W niniejszym artykule skupimy się na jednej z możliwości zmuszenia żony lub męża uchylającego się od obowiązku współdziałania w trakcie trwania małżeństwa.

UZYSKANIE ALIMENTÓW BEZ ORZECZENIA ROZWODU- CZY TO MOŻLIWE?

Zgodnie z art. 28 KRO jeżeli jeden z małżonków pozostających we wspólnym pożyciu nie spełnia ciążącego na nim obowiązku przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny, sąd może nakazać, ażeby wynagrodzenie za pracę albo inne należności przypadające temu małżonkowi były w całości lub w części wypłacane do rąk drugiego małżonka. Nie ma znaczenia czy rodzina znajduje się w niedostatku czy to, jaki ustrój majątkowy obowiązuje w małżeństwie. Przepis ten jest bowiem istotny w przypadku uchylania się jednego z małżonków od zaspokajania potrzeb założonej przez siebie rodziny nawet w przypadku, kiedy związek małżeński nadal trwa. Czy w praktyce takie sytuacje się zdarzają? Oczywiście. Przepis ten znajdzie zastosowanie w przypadku, kiedy:

1) żona lub mąż nie wypełnia obowiązku przewidzianego w art. 27 KRO oraz

2) małżonkowie pozostają we wspólnym pożyciu (separacja wyłącza możliwość skorzystania z tego przepisu).

Co oznacza, że małżonkowie pozostają we wspólnym pożyciu? Mowa tutaj o więzi psychicznej, fizycznej i gospodarczej, która powinna harmonijnie zespalać małżonków i umożliwiać im urzeczywistnianie celów małżeństwa. Wspólność pożycia zakłada wspólne zamieszkiwanie i prowadzenie przez małżonków wspólnego gospodarstwa domowego oraz ich jednakową stopę życiową, chyba że wyjątkowe okoliczności (np. stan zdrowia) uzasadniają potrzebę jej zróżnicowania (1). 

Jakich sytuacji dotyczy to w praktyce? Najczęściej przepis ten znajduje zastosowanie w przypadku uzależnienie alkoholowego męża lub żony lub w innych przypadkach marnotrawienia zarobionych środków (np. w skutek hazardu lub innych uzależnień).

W jaki sposób małżonek może żądać od drugiego wypełniania obowiązku zaspokajania potrzeb rodziny? 

Należy wnieść do sądu wniosek o wydanie nakazu zapłaty przeciwko zobowiązanemu małżonkowi. Taki wniosek może wnieść drugi małżonek, organizacja pozarządowa lub prokurator. Nakaz zapłaty wydawany jest w postępowaniu nieprocesowym po uprzednim odebraniu wyjaśnień od małżonka, który uchybił obowiązkom względem rodziny. Postanowienie sądu nakazujące wypłatę części lub całości wynagrodzenia do rąk drugiego z małżonków może obejmować zakresem również inne świadczenia powtarzające się (np. premie czy dodatki do wynagrodzenia). Wydany nakaz zapłaty nadaje się do wszczęcia na jego podstawie postępowania egzekucyjnego. Nakaz nie wygasa w sytuacji ustania po jego wydaniu wspólnego pożycia małżonków. Może zostać on jednak zmieniony lub uchylony na wniosek jednego z małżonków, jeśli będą ku temu podstawy.

Zmiana miejsca pracy

Co w sytuacji, kiedy zobowiązany zmienia miejsce pracy? Poglądy Sądu Najwyższego są takie, że należy wystąpić z wnioskiem o wydanie nowego nakazu. Doktryna jednak słusznie krytykuje to stanowisko twierdząc, że nakaz powinien zachować moc w stosunku do nowego pracodawcy, a sąd powinien jedynie doręczyć go do nowego miejsca pracy zobowiązanego.

Nakaz traci moc lub podlega zmianie w następujących sytuacjach:

• ustania małżeństwa,
• orzeczenia separacji,
• na wniosek jednej ze stron, jeśli będą ku temu podstawy (np. zmiana możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego, zmiana potrzeb dziecka i potrzeb materialnych rodziny, wydatkowanie nakazanych kwot na potrzebny niezwiązane z utrzymaniem rodziny).

Wskazany wyżej tryb należy do szczególnego postępowania nieprocesowego mającego na względzie dobro rodziny. Nie wyłącza on jednak możliwości dochodzenia równocześnie wobec zobowiązanego roszczenia na podstawie art. 27 KRO w postępowaniu procesowym, a także alimentów na dzieci zgodnie z art. 128 KRO. 

Kancelaria Jaroch Pakos z siedzibą we Wrocławiu specjalizuje się w sprawach rodzinnych. Posiadamy gruntowną wiedzę i doświadczenie, dzięki czemu zapewniamy obsługę postępowania nieprocesowego lub procesowego w sprawach o uzyskanie alimentów w trakcie małżeństwa. Jeśli jesteś zainteresowany naszym wsparciem zapraszamy do kontaktu: kontakt@kancelaria-jp.pl

Zachęcamy również do zapoznania się z innymi naszymi publikacjami jak "Współżycie małżonków a rozwód", czy "Rozwód z orzeczeniem o winie".

radca prawny Ewelina Jasion

(1) Art. 23 KRO red. Pietrzykowski 2023, wyd. 8/J. Gajda