Nabycie i odrzucenie spadku

Czym jest spadek, czyli powołanie do spadku

W skład spadku wchodzą prawa i obowiązki majątkowe, które przechodzą na kolejne osoby z chwilą śmierci spadkodawcy. Nabywany jest przez spadkobierców z chwilą otwarcia spadku, czyli z chwilą śmierci spadkodawcy. 

Powołanie do spadku wynika z ustawy lub testamentu, z tym że powołanie z ustawy następuje, jeśli spadkodawca nie sporządził testamentu bądź powołane osoby odrzuciły spadek. 

Przyjęcie i odrzucenie spadku

Sposób, w jaki można przyjąć lub spadek odrzucić jest uregulowany przepisami, znajdującymi się w V rozdziale ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r.- Kodeks cywilny. Spadkobierca może przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste) albo przyjąć spadek z ograniczeniem (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), a może też odrzucić spadek.

Przyjęcie spadku wprost, czyli przyjęcie proste oznacza, że spadkobierca odpowiada również za długi bez żadnych ograniczeń. Natomiast przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza zakłada, że spadkobierca co prawda ponosi odpowiedzialność za długi, ale tylko do wartości ustalonego w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza stanu czynnego spadku, czyli jego masy spadkowej. 

Potwierdzeniem dziedziczenia jest stwierdzenie sądu bądź akt poświadczenia dziedziczenia, sporządzony przez notariusza. Nie można jednak uzyskać stwierdzenia nabycia spadku szybciej niż 6 miesięcy, chyba że wszyscy spadkobiercy wyrazili swoją wolę odnośnie dziedziczenia poprzez oświadczenie, opisane szerzej w dalszej części artykułu. 

Czy można dziedziczyć tylko w części? 

Spadkobierca powołany do spadku z mocy testamentu jak i z mocy ustawy może odrzucić spadek jako spadkobierca testamentowy i przyjąć jako spadkobierca ustawowy.

Istnieje możliwość przyjęcia lub odrzucenia jedynie udziału w danym spadku, jeśli jest się powołanym jako spadkobierca oraz spadkobierca podstawiony w tym samym testamencie. Spadkobierca podstawiony to taki, który jest wyznaczony tylko na ewentualność gdyby właściwy spadkobierca nie chciał lub nie mógł dziedziczyć zgodnie z testamentem. Oświadczenia w obu rodzajach dziedziczenia można w takiej sytuacji złożyć oddzielnie, np. przyjąć "swój" spadek, ale odrzucić jako spadkobierca podstawiony. 

Co do zasady spadkobierca nie może spadku częściowo przyjąć a częściowo odrzucić, poza wskazanymi wyżej okolicznościami. 

Złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. 

Przyjęcie i odrzucenie spadku mają bardzo zbliżone procedury. Aby poinformować o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku składa się przed sądem, lub przed notariuszem specjalne oświadczenie.

Oświadczenie o przyjęciu i o odrzuceniu spadku może być złożone w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania. Złożone pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu jest nieważne. Oznacza to, że termin jest nieprzekraczalny i musi zostać złożone przed upływem terminu do złożenia oświadczenia, ale również nie może zostać złożone przed rozpoczęciem jego biegu. Obie sytuacje skutkują uznaniem oświadczenia za nieważne. 

Opisywane oświadczenie można złożyć ustnie lub na piśmie z poświadczonym urzędowo podpisem. 

Nie można złożonego oświadczenia cofnąć, ale osoba składająca oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku może uchylić się od skutków prawnych tylko, jeśli złożyła je pod wpływem groźby lub błędu. Powinno to nastąpić przed sądem z jednoczesnym złożeniem właściwego oświadczenia. 

Jeśli spadkobierca nie złoży w terminie żadnego oświadczenia w tym zakresie, fakt ten jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza. 

Zdarza się, że istnienie oświadczenia wymaga zgody sądu, w takiej sytuacji bieg terminu zostaje zawieszony do czasu zakończenia postępowania sądowego w tym przedmiocie.

Czy można złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku w imieniu zmarłego?

Jeśli przed upływem wyżej wspomnianego terminu przysługującego na złożenie oświadczenia o przyjęciu spadku lub odrzuceniu spadku spadkobierca zmarł, nie złożywszy takiego oświadczenia, mogą je złożyć jego spadkobiercy. Obowiązuje ich wówczas termin, jaki obowiązywałby do złożenia oświadczenia odnośnie spadku po zmarłym spadkobiercy.

Odrzucenie spadku 

Złożone oświadczenie o odrzuceniu jest zrzeczeniem się dziedziczenia i skutkuje traktowaniem spadkobiercy wobec prawa, jakby nie dożył otwarcia spadku, tj. zostaje wyłączony z dziedziczenia.

Aby oświadczenie o odrzuceniu spadku zostało uznane, spadkobierca nie może odrzucić spadku z pokrzywdzeniem wierzycieli, wobec których wierzytelność istniała w chwili odrzucenia spadku. Jeśli zaistnieją okoliczności wskazujące na zaistnienie takich okoliczności, każdy z pokrzywdzonych wierzycieli może żądać, ażeby odrzucenie spadku zostało uznane za bezskuteczne w stosunku do niego w ciągu sześciu miesięcy od chwili powzięcia wiadomości o odrzuceniu spadku, lecz później niż 3 lata od odrzucenia spadku. 

Inne procedury rezygnacji ze spadku 

Nie można mylić procedury zrzeczenia się z odrzuceniem. Odrzucenie spadku na korzyść innej osoby skutkuje całkowitym wykluczeniem z dziedziczenia i osoba odrzucająca nie ma wpływu na jego podział pomiędzy pozostałych spadkobierców. Jeśli mowa o zrzeczeniu się spadku na korzyść innej osoby, to czynność, którą należy dokonać za życia spadkodawcy u notariusza w formie umowy o zrzeczenie się dziedziczenia między przyszłym spadkobiercą ustawowym a spadkodawcą. 

Możliwe jest też zbycie udziałów w spadku przez spadkobiercę. Swoje udziały w spadku można sprzedać dowolnej osobie. Udział w spadku przechodzi na osobę kupującą. 

Jeśli są Państwo zainteresowani wsparciem naszej Kancelarii w sprawach dotyczących dziedziczenia i spadku, to zapraszamy do kontaktu.

Więcej na temat naszych usług znajdą Państwo tutaj.

prawnik Justyna Pachołek